برده‌داری مدرن با کارگران خارجی در قطر
سیستم کفالا (نظام الکفالة) به معنای «نظام حمایت» سیستمی است که برای نظارت بر کارگران مهاجر، که عمدتاً در بخش‌های ساختمانی و خانگی در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس کار می‌کنند، استفاده می‌شود. کشورهای عضو و چند کشور همسایه، یعنی بحرین، کویت، لبنان، قطر، عمان، عربستان سعودی و امارات متحده عربی از این سیستم استفاده می‌کنند. این سیستم از همه کارگران مهاجر می‌خواهد که یک حامی داخلی، معمولاً کارفرمای آن‌ها، که مسئول ویزا و وضعیت قانونی‌شان هست، داشته باشند. این عمل توسط سازمان‌های حقوق بشری به دلیل ایجاد فرصت‌های آسان برای استثمار کارگران مورد انتقاد قرار دارد، زیرا بسیاری از کارفرمایان برای گرفتن گذرنامه و سوء استفاده از کارگران خود معمولاً با عواقب قانونی مواجه نمی‌شوند. به گفته اکونومیست، "بعید است تا زمانی که سیستم کفالا اصلاح شود، وضعیت کارگران مهاجر بهبود یابد، که به موجب آن کارگران در اختیار کارفرمایانی هستند که از ویزای آن‌ها حمایت مالی کرده‌اند. این سیستم رقابت داخلی را برای کارگران خارجی در کشورهای حاشیه خلیج فارس مسدود می‌کند.
نادیده گرفتن حقوق کارگران خارجی توسط قطر
قطر در دسامبر 2016 اعلام کرد که سیستم کفالا را لغو و به جای آن یک سیستم مبتنی بر قرارداد را اجرا کرد. کارمندان با قراردادهای نامحدود می‌توانند پس از حداقل پنج سال کار با اولین کارفرما به کارفرمای دیگری نقل مکان کنند. کارگرانی که دارای قرارداد کار معین هستند در صورت تمایل می‌توانند در پایان مدت قرارداد بدون هیچ‌گونه گواهی عدم اعتراض (NOC) و پس از تایید وزارت کشور و وزارت کار و امور اجتماعی نسبت به تغییر شغل و قرارداد جدید اقدام نمایند. اما در عمل، تغییر شغل برای بسیاری از مهاجران همچنان مستلزم همکاری کارفرمای اصلی است و از نظر بوروکراتیک کاری دشوار است.
پس از پیشنهاد موفقیت‌آمیز جام جهانی، قطر پروژه بزرگ خود را آغاز کرد که از جمله شامل ساخت هفت استادیوم جدید، یک فرودگاه جدید، یک سیستم حمل و نقل عمومی جدید و یک شهر جدید بود که برای برگزاری فینال جام جهانی مدنظر قرار داشت. در چند سال منتهی به جام جهانی، ساخت و ساز بیش از حد قطر تحت نظارت شدید قرار گرفت. چندین گزارش ادعا کردند که کارگران ساختمانی، عمدتاً کارگران مهاجر از کشورهای آسیای جنوبی مانند نپال یا بنگلادش در معرض شرایط کار وحشتناکی قرار دارند.
مرگ کارگران خارجی در قطر
در فوریه 2021، گاردین فاش کرد که بیش از 6500 کارگر مهاجر در قطر از زمان به دست آوردن حق میزبانی جام جهانی در سال 2010 توسط این کشور جان خود را از دست داده‌اند.1 گزارش قبلی گاردین در سال 2019 به علل مرگ کارگران مهاجر پرداخت. بر اساس آمار رسمی قطر، اکثر کارگران مهاجر به دلیل «مرگ‌های طبیعی» مانند نارسایی قلبی یا تنفسی جان خود را از دست داده‌اند. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از متوفیان در سنین 20 تا 30 سالگی بوده‌اند و در شرایطی خوب و سالم وارد قطر شده‌اند.
این اطلاعات منجر به این سوء ظن می‌شود که مرگ آن‌ها ممکن است آنطور که قطری‌‌ها گفته‌اند "طبیعی" نبوده باشد. برای تحقیقات خود، گاردین با یک متخصص قلب و عروق با تجربه همکاری کرد. او دریافت که صدها مرد جوان که به ندرت دچار حملات قلبی می‌شوند، در قطر به دلیل سکته قلبی جان خود را از دست دادند که به نوبه خود ناشی از استرس گرمایی شدیدی بود که آن‌ها در معرض آن قرار داشتند. با توجه به این واقعیت که این مهاجران مجبور بودند تا ده ساعت در روز در دمای بالای 45 درجه کار کنند، تعجب‌آور نیست.2
نمونه‌های دیگر ظلم به کارگران مهاجر در قطر
مرگ این کارگران مهاجر، ناشی از قرار گرفتن در معرض چنین گرمایی قطعاً غم‌انگیز است. با این حال، این تنها نقض حقوق بشر نیست که برگزارکنندگان جام جهانی 2022 مسئول آن هستند. در سال 2016، عفو بین‌الملل گزارشی را بر اساس مصاحبه با بیش از 200 کارگر مهاجر منتشر کرد. برخی از آن‌ها در یک سایت ساخت و ساز استادیوم کار می‌کردند، برخی دیگر به عنوان منظره‌ساز یک مجموعه ورزشی، جایی که تیم‌هایی مانند پاری‌سن‌ژرمن به طور منظم اردوهای تمرینی را برگزار می‌کردند. یافته‌‌ها تکان‌دهنده بود. بسیاری از کارگران مهاجر ادعا کردند که ماه‌‌ها حقوق دریافت نکرده‌اند. علاوه بر اینکه قادر به پرداخت هزینه نیازهای اولیه مانند غذا نبودند، این امر آن‌ها را از پرداخت بدهیهای مربوط به استخدام یا ارسال پول به خانه برای خانواده‌‌های خود باز داشت، که در ابتدا دلیل خروج مهاجران از خانه بود.
نمونه دیگر ظلم به کارگران مهاجر، مصادره پاسپورت توسط کارفرمایان آن‌ها بود، که کارگران را از خروج از کشور منع می‌کرد. برخی از کارگران نپالی که مصاحبه شده بودند، ادعا کردند که در سال 2015 پس از زلزله فاجعه‌باری که این کشور را لرزاند و تقریباً 10000 نفر را کشت، اجازه ملاقات با خانواده‌‌های خود را نداشتند. این‌ها تنها نمونه‌‌هایی از موارد نقض حقوق بشر است که کارگران مهاجر مجبور به انجام آن بوده‌اند. اقامتگاه‌‌های کثیف و تنگ، دروغ در مورد حقوق و تهدید برای شکایت از شرایط وحشتناک از دیگر موارد است. واضح است که سازمان‌دهندگان قطر 2022 پایبندی به حقوق بشر را اولویت اصلی نمی‌دانند.
گزارش عفو بین‌الملل از شرایط کارگران مهاجر
عفو بین‌الملل در گزارش جدیدی که منتشر شد، فاش کرد کارگران مهاجری که برای جام جهانی 2022 استادیوم بین‌المللی خلیفه را در دوحه می‌سازند، متحمل سوء استفاده‌‌های سیستماتیک و در برخی موارد کار اجباری شده‌اند. برای بازیکنان و هواداران، استادیوم جام جهانی محل رویاهاست. اما برای برخی از کارگرانی که با ما صحبت کردند، این می‌تواند مانند یک کابوس زنده باشد. (سالیل شتی، دبیر کل عفو بین‌الملل)3
علی‌رغم وعده‌‌های پنج ساله، فیفا تقریباً به طور کامل نتوانسته است جام جهانی را بر اساس نقض حقوق بشر متوقف کند. هر باغبان و کارگر ساختمانی که با عفو بین‌الملل صحبت می‌کردند، مواردی از سوءاستفاده را گزارش کردند، از جمله:
- محل اسکان محقر و تنگ
- پرداخت هزینههای کلان (500 تا 4300 دلار) به استخدام‌کنندگان در کشور خود برای یافتن شغل در قطر
- فریب خوردن در مورد دستمزد یا نوع کار پیشنهادی (گاهی اوقات به اندازه نصف)
- پرداخت نشدن حقوق به مدت چندین ماه و ایجاد فشارهای مالی و عاطفی قابل توجه بر کارگرانی که قبلاً با بدهیهای سنگین روبرو شده‌اند
- کارفرمایان که اجازه اقامت نمی‌دهند یا آن را تمدید نمی‌کنند و آن‌ها را به عنوان کارگران "متواری" در معرض خطر بازداشت و اخراج قرار می‌دهند
- کارفرمایان که پاسپورت کارگران را مصادره کرده و مجوز خروج از کشور را صادر نمی‌کنند، تا آن‌ها نتوانند از کشور خارج شوند
- به دلیل شکایت از شرایط خود تهدید می‌شوند
عفو بین‌الملل شواهدی را کشف کرد که نشان می‌دهد کارکنان یک شرکت تامین نیروی کار، از تهدید کردن برای ادامه کار برخی مهاجران استفاده می‌کنند. تهدیداتی مانند عدم پرداخت حقوق، تحویل کارگران به پلیس یا جلوگیری از خروج آن‌ها از قطر. طبق قوانین بین‌المللی این کار اجباری است.
دیده‌بان حقوق بشر از وضع کارگران می‌گوید
به گفته کنفدراسیون بین‌المللی اتحادیه‌های کارگری (ITUC)، شرایطی که بسیاری از کارگران خارجی در قطر تجربه کردند را فقط می‌توان بردگی در قرن بیست و یکم توصیف کرد. دیده‌بان حقوق بشر گزارش می‌دهد که در قطر 99 درصد نیروی کار بخش خصوصی را خارجی‌هایی تشکیل می‌دادند که گذرنامه آن‌ها اغلب مصادره می‌شد و از تشکیل اتحادیه‌‌ها یا انجمن‌‌ها منع می‌شدند.
دیده‌بان حقوق بشر نیز اعلام کرد، گزارش‌های زیادی مبنی بر سوء استفاده و نقض حقوق کارگران ثبت‌نام‌شده، از عدم پرداخت حقوق تا محلهای شلوغ و بدون دسترسی به آب آشامیدنی، موجود است. گزارش HRW (سازمان دیده‌بان حقوق بشر) در مورد قطر برای سال 2013 بیان می‌کند که قاچاق انسان و کار اجباری مسائل جدی در امارت است که قانونی برای مقابله با این پدیده‌‌ها ارائه نکرده است.4و5
کار اجباری و در شرایط سخت
تراژدی واقعی این کشور را بیش از 1.2 میلیون کارگر خارجی تجربه کرده‌اند که اکثریت جمعیت قطر با مجموع کمتر از 2 میلیون نفر جمعیت را تشکیل می‌دهند. اکثر آن‌ها در بخش ساخت و ساز کار می‌کنند که با توجه به میزبانی مسابقات جهانی فوتبال در دوحه در سال 2022، رونق زیادی را تجربه کرد. کارگران هندی، نپالی و فیلیپینی در سایت‌‌های ساخت و ساز دوحه برای استادیوم‌ها، هتل‌ها، ساختمان‌‌های آپارتمانی و مراکز خرید به کار گرفته می‌شدند. حتی زمانی که دما از 40 درجه بالاتر می‌رفت، کار ادامه داشت. طبق قانون، اگر دمای هوا به بالای 50 درجه برسد، کار در سایت‌‌های ساختمانی در قطر متوقف می‌شود، اما بسیاری از کارگران قبل از رسیدن به چنین دمای شدیدی، احساس ناخوشایندی می‌کنند.6و7
وقتی در مطبوعات می‌خوانیم که کارگری از داربست یک آسمان‌خراش در حال ساخت سقوط کرده است، احتمال کمی می‌دهند که حادثه ناشی از عدم رعایت استانداردهای ایمنی، خودکشی یا غش ناشی از گرما باشد. در هر صورت فاجعه‌ای که با بهبود شرایط کاری می‌شد از آن جلوگیری کرد، اتفاق افتاد. در طول سه سال، 44 کارگر هندی در قطر تنها به دلیل سقوط یا تصادفات محل کار جان خود را از دست دادند. شاران بارو، دبیرکل ITUC (کنفدراسیون بین‌المللی اتحادیه‌های کارگری)، چند سال قبل گفت: تعداد کارگرانی که در ساخت ورزشگاه‌های مسابقات جام جهانی 2022 قطر خواهند مرد، بیشتر از بازیکنان شرکت‌کننده است. 8و9
کارگران ارزان هندی، نپالی و فیلیپینی
بیشتر 2.3 میلیون کارگر مهاجر قطر از نپال و هند هستند. فقر گسترده و نرخ بالای بیکاری در این کشورها، انتخاب یافتن کار در خارج از کشور را به یک تصمیم کاملاً داوطلبانه تبدیل کرده است. در سال 2022، حدود 400 هزار مهاجر نپالی عمدتاً در ساخت و ساز و همچنین در هتل‌ها، رستوران‌‌ها و خانه‌‌های خصوصی به کار گرفته می‌شوند. حقوق کارگران مهاجر تقریباً یک سوم تولید ناخالص داخلی در نپال را تشکیل می‌دهد. به طور معمول یک فرد دارای پاسپورت 6200 یورو درآمد دارد، اما کارگران مهاجر نپالی فقط 230 یورو در ماه دریافت می‌کنند!
هزینههای کارگران برای شروع کار در قطر
یکی دیگر از موانع هر مهاجر در قطر، هزینههای اولیه استخدام است که کارگران معمولاً قبل از رفتن به کشور به استخدام‌کنندگان می‌پردازند. با این منطق که این یک سرمایه‌گذاری کوتاه مدت است که مزایای بلندمدتی را به همراه خواهد داشت. همچنین علی‌رغم غیرقانونی بودن آن بر اساس قوانین قطر، تقریباً هر کارگر مهاجر قبل از ترک کشور خود، به واسطه استخدام‌کننده، بین 500 تا 3400 دلار پرداخت می‌کند. برای به دست آوردن شغل اکثریت قریب به اتفاق کارگران مجبور بودند وام‌هایی با نرخ‌های بهره متفاوت بگیرند تا این هزینههای استخدام را بپردازند.
سیستم کفالا، وسیله استثمار کارگران مهاجر
سال‌هاست که گروه‌های حقوق بشر از سیستم به اصطلاح کفالا در قطر انتقاد کرده‌اند که عملاً معیشت کارگران را در اختیار کارفرمایان خود قرار می‌دهد. به این ترتیب، کارفرمایان به طور معمول کارگران را استثمار می‌کنند، زیرا وضعیت قانونی و مسکونی آن‌ها مستقیماً تحت کنترل شرکت است. اگرچه قطر متعهد شده است که اصلاحات گسترده‌ای را برای رسیدگی به نگرانی‌‌های حقوق بشر، از جمله ایجاد یک سیستم حمایت از دستمزد اعمال کند، اما منتقدان معتقدند که بدون بازنگری در این سیستم، تغییر چندانی ایجاد نخواهد شد.سیستم کفالا که کارگران مهاجر را به یک کارفرما یا حامی خاص متصل می‌کند که سپس آن‌ها را تحت نظر دارد و معمولاً مسئول ویزا و وضعیت قانونی آن‌ها است در معرض سوء استفاده سیستمی قرار گرفته و شرایط کاری غیرقابل تحملی را برای بیش از 1 میلیون کارگر مهاجر ایجاد کرده است.
از سال 2017، دولت قطر، قوانین جدیدی را با هدف کمک به کارگران مهاجر به تصویب رساند و قانونی را برای کارگران خانگی معرفی کرد که کمیته‌های اختلافات کار را تشکیل می‌دهد و صندوق حمایت و بیمه کارگران را تأسیس می‌کند.
در سال 2018، قطر به الزام "اجازه خروج" برای اکثر کارگران پایان داد، یعنی کسانی که از قانون جدید بهره‌مند می‌شوند، اکنون باید بتوانند بدون اجازه کارفرما کشور را ترک کنند. در سال 2020، گزارش شد که دولت قطر با توجه به همه‌گیری و اقدامات قرنطینه، دستمزد کامل کارگران را پرداخت خواهد کرد.
شرایط اسف‌بار کارگران مهاجر در کشورهای حاشیه خلیج فارس
با این وجود اما همچنان شرایط کارگران مهاجر در کشورهای حاشیه خلیج فارس از جمله قطر، عربستان و امارات شبیه به بردگان است. دلایلی برای این وجود دارد، مانند اینکه:
- کارگران اغلب در محلهای تنگ، کثیف و ناامن زندگی می‌کنند.
- عوامل استخدام در مورد حقوق دریافتی کارگران و نوع شغل پیشنهادی وعده‌‌های دروغین می‌دهند.
- کارفرمایان اجازه اقامت یا پاسپورت کارگران را ضبط می‌کنند، به همین دلیل آن‌ها از بیرون رفتن از محل کار یا اردوگاه خود می‌ترسند.
- کارگران برای ترک کشور، باید "مجوز خروج" را دریافت کنند که توسط کارفرما به راحتی به آن‌ها داده نمی‌شود.
- اگر کارگران از شرایط خود شکایت کنند یا به دنبال کمک باشند، اغلب توسط کارفرمایان خود مرعوب و تهدید می‌شوند.
- برخی کارفرمایان، کارکنان خود را به کار اجباری وادار می‌کنند. کارگرانی که به دلیل شرایطشان از کار امتناع کنند، تهدید می‌شوند که حقوقشان کسر می‌شود، یا بدون دریافت حقوق معوق، برای اخراج به پلیس تحویل داده می‌شوند.
بدون دیدگاه